موسیقی

در عصر مشروعیت آثار زیادی از شاعران به جا مانده لست مانند ،شعر شب جمعه ایرج میرزا صوتی ، که قابل دسترس برای طرفدارانش در عصر امروز است .

عارف نیز عشق به وطن را این‌گونه بیان می‌کند:

ندارم هیچ اگر، این فخر دارم

که یک ایرانی والا تبارم

به خون دل زِیمَ زین زیست شادم

که ایرانی بُودَ خون و نژادم

«به نام علاقه به ایران و به کوری چشم اشخاص بی‌علاقه به آن علی‌رغم یک مشت پشت‌پا زده به آئین ملیت و افتخارات تاریخی، افتخار دارم از اینکه پدران من پشت به پشت، پدر بر پدر دارای آئین پاک ایران و خون ایرانی بوده که همان خون آخرین نفس در شریان من جریان خواهد داشت:

بزرگِیَ است و شرافت مرام ایرانی

که باد باده عزت به جام ایرانی

بُودَ به فخر و شرف زنده‌ زین‌جهت به جهان

همیشه زنده بماناد نام ایرانی

«آنچه از بررسی شعر عارف به دست می‌آید، این است که اشعار او، فارغ از ایرادهایی که از نظر قاعده ادبی به آن وارد است، مورد قبول و پذیرش جامعه آن روز قرار گرفته و خود عارف نیز به مناسبت سرودن این اشعار وطنی، لقب «شاعر ملی» یافته است. عارف در واقع سخنگوی رسمی آرزوها و آمال انقلابی و ملی است و خواسته‌های آزادی‌خواهان و مشروطه‌طلبان در شعر او تجلی یافته است».

عشقی نیز شاعری میهن‌دوست و رادمردی غیور است که نه تنها در راه حب‌الوطن و بیان حقیقت فداکاری کرده، بلکه تاریخ ادبیات ایران وی را در شمار گویندگان نامی صدر مشروطیت ذکر خواهد کرد.

«عشقی در آثار شیوا و حسّاس خود به هم‌میهنان درس وطن‌خواهی، غیرت، فتوت، همت، فداکاری، مناعت نفس و استغنای طبع می‌دهد. هر ایرانی میهن‌دوست و درست‌کاری که «اپرای رستاخیز ایران» و «ایده‌آل عشقی» یا سایر آثار او را می‌خواند، گویی از حالت اغما خارج می‌شود، خونش به جوش می‌آید و انقلاب و هیجانی در احساسات و روح خود احساس می‌نماید، به‌طوری که او را از عالم کوچک و تاریکی، به جهان بزرگ و روشنی دعوت می‌کند».

در سال ۱۳۳۷ قمری، که حسن وثوق «وثوق‌الدوله» قرارداد ایران و انگلیس را به وسیله جراید اعلام کرد، عشقی منظومه اعتراض‌آمیزی در این خصوص سرود، که در زیر نمونه‌ای از آن اشعار و مقدمه‌اش ذکر می‌شود:

غسل بر نعش وطن، خونابه دل کرده است

بر زوالِ مُلک دارا، نوحه‌خوانی می‌کند

عشقی، تمام بلاها را زیر سر دولت انگلیس می‌داند و اعتراض خود را نسبت به دولت انگلیس و مزدوران داخلی‌اش، که مقدمات این قرارداد ننگین را آماده ساخته و کشور را دو دستی تقدیم بیگانه کرده‌اند، این‌گونه اعلام می‌دارد:

دست و پای گله با دست شبانشان بسته‌اند

خوانی اندر مُلک ما، از خون ما آغشته‌اند

گرگ‌های آنگلوساکسون بر آن بنشسته‌اند

هیئتی هم بهرشان، خوان گسترانی می‌کند!

عشقی در این‌باره می‌گوید: «با عشق وطن مندرجات زیر را در اینجا ثبت می‌نمایم. شاید بعد از من یادگار بماند و موجب آمرزش روح من باشد. باید دانست این ابیات فقط و فقط اثر احساسات ناشیه از معاهده دولتین انگلستان و ایران است که از طبع من تراوش کرده و این نبود مگر این قرارداد در ذهن بنده جز یک معامله فروش ایران به انگلستان، طور دیگر تلقی نشده!

ایرج میرزا پاییز ۱۲۵۲ یا ۱۲۵۳ خورشیدی در تبریز بدنیا آمد و در ۲۲ اسفند ۱۳۰۴ خورشیدی در تهران در گذشت. ایرج میرزا ملقب به «جلال الممالک» و «فخرالشعرا»، از جمله شاعران برجستهٔ ایرانی است که از جمله آثار او شعر شب جمعه ایرج میرزا می باشد و در عصر مشروطیت (اواخر دوره قاجار و اوایل دوره پهلوی) و از پیشگامان تجدد در ادبیات فارسی بود. ایرج میرزا در قالب‌های گوناگون شعر سروده و ارزشمندترین اشعارش مضامین انتقادی، اجتماعی، احساسی و تربیتی دارند. شعر ایرج ساده و روان و گاهی دربرگیرندهٔ واژه ها و گفتارهای عامیانه است و اشعار او از جمله اشعار اثرگذار بر شعر دوره مشروطیت بود.

«شعر خوب چیزی است که از احساسات،عواطف،و انفعالات و از حالات روحیهء صاحب‌ خود،از فکر دقیق پرهیجان و لمحهء گرم تحریک شدهء یک مغز پرجوش و یک خون‌ حرارت حکایت کند…شعری که مقصود ماست،شعری است که از یک دماغ شاعر خلیق…در بحبوحهء احساسات و تراکم عواطف و عوارض گوناگون و در یک حال هیجانی‌ گفته شده باشد…هرچه هیجان و اخلاق گوینده-در موقع گفتن یک شعر یا ساختن یک‌ غزل-قویتر و نجیبتر باشد،آن شعر بهتر و خوبتر خواهد بود.شعر خوب آن است که خوب‌ تهییج کرده و خوب فهمیده شود و خوب به حافظه سپرده شود…» «هر شعری که شما را تکان ندهد به آن گوش ندهید.هر شعری که شما را نخنداند یا بگریه نیندازد،آن را دور بیندازید…تا شما را یک هیجان و حسی حرکت ندهد. بیهوده شعر نگویید.اول فکر کنید که چه چیزی سایق شعر گفتن شماست.آیا کسی را دوست دارید،کسی را دشمن دارید،مظلومید،فقیرید،شجاعید و می‌خواهید تشجیع‌ کنید،گله دارید،امتنان دارید؟…چه چیزی است که شما را و طبع شما را می‌خواهد بخود مشغول کرده و به لباس یک یا چند شعر خودش را به منزل نشان دهد؟هرچیزی‌که‌ هست همان را با هرقدر فکر و عقل و ذوقی که دارید،همان‌طور که هست-بدون گزافه‌ و با حقیقت و صدق بنظم درآورده یا به نثر بنویسید.

شاعر آن است که در وقت تولد شاعر باشد،به زور علم و تتبع نمی‌توان شعر گفت‌ تقلید الفاظ و اصطلاحات بزرگان و دزدیدن مفردات و مضامین مختلفهء مردم و باهم‌ ترکیب کردن کار زشت و نالایقی است و نمی‌شود نام آن را شعر گذاشت.

کسی که طبع ندارد،کسی که از کودکی شاعر نیست،کسی که اخلاق او از مردم عصرش عالیتر و بزرگوارتر نیست و بالاخره کسی که هیجان و حسی رقیق و عاطفهء تکان‌ دهنده ندارد،آن کس نمی‌تواند شاعر باشد،ولو مثل قاآنی صد هزار شعر بگوید و یا مثل‌ فتحعلی خان صبا چند کتاب پر از شعر از خود بیادگار بگذارد…»

ایرج میرزا، شاعرِ صریح الهجه مشروطه

در مقدمه کتاب «سیری در زندگی و آثار ایرج میرزا» از قول «پروفسور مار»، ایران شناس نام‌دار روس، ایرج میرزا را چنین توصیف کرده است: «مردی بود سیاه سوخته و لاغر اندام و متوسط القامه و در رفتار و گفتار شکیبا و بردبار. اشعار ایرج وقتی خودش آن ها را می خواند جان می گرفت… ایرج میرزا را از زمره‌ی شاعران برجسته‌ی عصر مشروطیت می دانند. شاید بتوان وی را از شاعران مطرح دوران تجدد در ادبیات ایران نیز به شمار آورد.»

ایرج میرزا فرزند صدرالشعرا غلامحسین میرزا و نوه ی ایرج پسر فتحعلی شاه قاجار بود. پدر با تخلص «بهجت» شعر می‌سرود. او در سال ۱۲۵۱ شمسی در تبریز دیده به جهان گشود. ایرج تحصیلاتش را در مدرسه‌ی دارالفنون تبریز یا همان «مدرسه‌ی مظفریه» گذراند و در همان‌جا بود که مقدمات عربی و فرانسه را آموخت. مدرسه‌ی مظفریه دومین مدرسه‌ی آموزش عالی در تاریخ معاصر به حساب می‌آید که در دوران ولایت‌عهدی ِ مظفرالدین میرزا به سبک دارالفنون تهران تاسیس شد.

زمانی که حسنعلی خان گروسی ملقب به «امیرنظام گروسی» مدرسه‌ی مظفری را در تبریز ساخت، ایرج میرزا معاونت آن مدرسه را برعهده گرفت. امیر نظام گروسی سیاست‌مدار و وزیر و ادیب و خوشنویس دوره‌ی قاجار بود. او علاوه بر مناصب سیاسی ادیبی توانمند بود که دو اثر ادبی به نام‌های منشآت و پندنامه یحیویه نیز به جا مانده است.

موسیقی کودکان را موسیقی ارف می‌نامند.که با سبک های دیگر موسیقی سنتی مانند غمگین ترین آھنگ ھای کردی کرمانشاھی لاتی ، متفاوت است. دلیل نامگذاری به نام ارف این است که آموزش موسیقی به کودکان توسط یک آهنگساز آلمانی به نام کارل ارف خلق شده است. موسیقی کودکان سبکی از موسیقی است که دارای ملودی‌های روان، شیرین و جذاب کودکانه است که توسط آهنگسازان بزرگسال ساخته می‌شود. همچنین دارای ساز بندی خاص خود است و مخاطبانی تا رده سنی نوجوانان دارد. هدف از موسیقی ارف یا موسیقی کودکان نوعی آموزش همراه با تفریح و سرگرمی است که علاوه بر آموزش موسیقی برای تربیت کودک در رفتار، مهارت‌ها، آشنایی با فرهنگ موسیقایی و… مفید است.

موسیقی ارف یا آموزش موسیقی به کودکان روش‌های مختلفی دارد، ولی معمولا در همه‌ی روش‌ها نت‌های موسیقی، ریتم خوانی و نواختن ساز‌های بلز و فلوت ریکوردر را آموزش می‌دهند و پس از اتمام دوره‌ ارف ساز‌های موسیقی را معرفی کرده و بچه‌ها ساز مورد علاقه‌شان را به عنوان یک ساز تخصصی برای ادامه دادن انتخاب می‌کنند.

موسیقی ارف در ایران

موسیقی کودک یا همان ارف در ایران قدمتی دیرینه دارد. ریشه‌ موسیقی ارف را می‌توان در موارد زیر جستجو کرد:

خیمه شب بازی یا نمایش عروسکی که دارای سابقه کهن در ایران و تمدن شرق است و عموماً مخاطب بزرگسال داشته‌است.

قصه گویی و نمایش موزیکال در صحنه یا در قالب آلبوم و بسیاری قصه‌ها و لالایی‌ها که پدران و مادران سینه به سینه آموخته و برای فرزندان خود می‌خواندند.

ترانه برای کودک که با مشارکت آهنگسازان، ترانه‌سرایان، قصه نویسان و خوانندگان کودک به صورت آلبوم، اجرای صحنه‌ای، همراه با بازی، سرگرمی، آموزش و … ساخته می‌شود.

در سال‌های اخیر آموزش موسیقی به کودکان به شیوه ارف رواج پیدا کرده‌است.

تولید آثار موسیقی کودک در ایران

با تاسیس کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان در ایران درسال ۱۳۴۴، تولید جدی موسیقی کودک برای ضبط و نشر آغاز شد. این مرکز با مدیریت آهنگسازان و خوانندگان مطرح آن دوران جایگاه ویژه‌ای پیدا و آثار ماندگاری را ارائه کرد. به دنبالش مراکز متعدد فرهنگی و آموزشی هم آثار با ارزشی را در زمینه‌ی موسیقی کودک منتشر کردند.

پس از انقلاب تولید آثار در سبک موسیقی کودک گسترده‌تر شد و رشد چشمگیری پیدا کرد. بسیاری از هنرمندان سینما و تئاتر وارد این عرصه شدند و فیلم‌ها، انیمیشن‌ها و سریال‌های موزیکال متعددی مخصوص کودکان مانند سریال موزیکال مدرسه موشها، فیلم سینمایی موزیکال دزد عروسک‌ها، فیلم سینمایی موزیکال کلاه قرمزی، فیلم سینمایی موزیکال گلنار و… ساخته شد.